Als ... als Piet Paaltjens HaverSchmidt was

"Eigenaardig is het, dat Piet Paaltjens in 't algemeen een ander man is als Haverschmidt." Die 'als' doet pijn, en ik wil het venster met de tekst waar deze zin in staat al wegklikken. Dat kan nooit wat goeds zijn. Tot ik bedenk dat het misschien geen fout is.

Het was eenvoudiger geweest als er had gestaan " ... dat HaverSchmidt een ander man is als Piet Paaltjens". Dat kan namelijk, sterker nog, dat was het hele idee achter Piet Paaltjens: dat HaverSchmidt een ander kon zijn op het moment dat hij zich als Piet Paaltjens voordeed. HaverSchmidt schiep niet voor niets een alter ego.

Maar kan je dan over dat alter ego, dat wel degelijk bestaat, maar toch niet van vlees en bloed is, zeggen dat hij een ander man is, als hij zijn schepper is, dus als hij François HaverSchmidt is? Is Piet Paaltjens ooit HaverSchmidt? Of is het alleen andersom?

Als u uw gedachten hierover zou willen delen, waardeer ik dat zeer.

Overigens komt het citaat uit De Nieuwe Taalgids, Jaargang 27 (1932). Ik weet niet hoe het gangbare taalgebruik toen was bij vergelijkingen.

Ik laat mijn boeken liever niet signeren

Waarom zou je een boek laten signeren? Ik ben niet zo enthousiast over door auteurs gesigneerde boeken.

Persoonlijk

Ik vind het leuk als ik een boek krijg en iemand schrijft er iets persoonlijks voorin. Dat maakt het boek uniek. Het is een goede herinnering aan aan de gelegenheid en het aardige gebaar toen je het boek kreeg, soms gaat het ook in op de band die je met de gever hebt. Dat voegt iets toe en maakt het waardevol.

Productiemachine

Een handtekening van de auteur voegt niet echt iets toe. Zijn naam staat al een paar keer op en in het boek. Het is ook weinig persoonlijk. Hoezeer een auteur ook zo’n best doet, soms maakt hij zelfs een kort praatje, hij moet toch altijd vragen hoe je heet en hoe je dat schrijft. “Met een i en twee ennen.” “Voor Marianne” schrijft hij dan met daaronder een zwierige handtekening, en als je meerdere boeken van de betreffende auteur hebt, doet hij dat drie, vier keer achter elkaar, als een een soort productiemachine. “Voor Marianne” – Zwierige Handtekening -, “Voor Marianne” – Zwierige Handtekening -, “Voor Marianne” – Zwierige Handtekening -, “Voor Marianne” – Zwierige Handtekening -.    

"Voor ..." versus gekocht

Hoezo voor? Heeft hij het speciaal voor jou geschreven? Eerlijker zou zijn "Geschreven voor Marianne en 49.999 andere lezers”. En dan nog een keer: hoezo voor? De kans is groot dat je het boek zojuist hebt gekocht, ervoor hebt betaald. De reclame-boekenlegger van de boekhandel waar hij zit te signeren zit er nog in, evenals het pin-bonnetje. “Gekocht door Marianne, een van mijn 50.000 lezers”. Als hij werkelijk dat aantal boeken verkoopt, heb je er waarschijnlijk ook nog voor in de rij moeten staan, en heeft de auteur dezelfde vriendelijke blik, vraag, én zwierige handtekening voor al degenen voor en achter jou.

Het kan trouwens ook wel iets minder cru dan mijn suggestie van zojuist: “Leuk dat je mijn boek gekocht hebt.” En dan eventueel, afhankelijk van wat voor boek het is, bijvoorbeeld bij een spannend boek: “Ik wens je veel spannende momenten.”

Herinnering

Natuurlijk kan die seriematig geproduceerde handtekening ook een herinnering oproepen. Bijvoorbeeld aan hoe de schrijver in de lezing voor de signeersessie lachend vertelde over het ene hoofdstuk dat hij in een dronken bui geestdriftig had geschreven, ervan overtuigd dat hij het beste stuk ooit had geschreven, wat hij de volgende dagen uiteraard volledig moest herschrijven, al was het alleen maar vanwege de tikfouten, blijkbaar kun je ook schrijven met een dubbele tong. “Dubbele vinger” noemde hij het. Leuke herinnering.

De kunst van het weglaten

Donderdag (een tijdje geleden) was ik bij een literair café met Frank Westerman. Op het laatste moment had ik toch maar het boek wat ik van hem heb van de plank gehaald en onder mijn arm meegenomen, nog niet wetende of ik het wel zou willen laten signeren. Tijdens het interview raakte Westermans bevlogenheid me. Ik vroeg of hij nooit eens in de verleiding kwam om een gebeurtenis in te kleuren, er iets bij te halen waarvan je niet zeker weet of het gebeurd is, maar wat haast wel zo moet zijn en het verhaal completer maakt. Hij keek me aan en zei: “Nee, de waarheid is zo fantastisch,” zijn ogen begonnen te glinsteren, “er is zoveel om mee te werken, er is zoveel.” Hij liet zich door zijn eigen voorbeelden meeslepen, vertelde enthousiast over ontdekkingen die hij gedaan had, en gaf ook nog een oplossing voor als hij iets niet heeft kunnen vinden wat hij wel had willen achterhalen (“benoemen”). Hij eindigde met een brede glimlach met iets als “Je moet het gewoon niet doen, het komt niet in me op, er is zoveel, het is juist de kunst van het weglaten, niet erbij verzinnen.”

Liefde

Na afloop van het interview stond ik een wijntje te drinken met vrienden, het is per slot van rekening een literair café. Ze moedigden me aan om m’n handtekening te gaan halen, denkende dat ik daar te verlegen voor was. Nou ben ik soms best verlegen (soms ook niet), maar ik had dus andere twijfels. Ondertussen had ik, aangestoken door zijn geestdrift en verleid door de titel ‘Ingenieurs van de ziel’, mijn tweede Westerman aangeschaft. Ik stond dus met twee boeken in mijn hand te twijfelen.

Toen bedacht ik iets: ik zou hem laten kiezen, ik zou hem vragen één van de boeken te signeren. Niet hemelschokkend revolutionair, maar het voorkomt in ieder geval het productiewerk. Westerman moest even nadenken, vooral omdat het een ongebruikelijke vraag was denk ik. Hij koos ‘Een woord, een woord’, “omdat dat dichterbij staat.” Hij vroeg mijn naam, de spelling, schreef “Voor …” maakte nog een aardige opmerking over mijn ex libris en zette met rode pen de zwierige handtekening. Hij maakte het af met datum en plaats, nog een extraatje ten opzichte van de standaard. Ik ben er tevreden over. Mijn exemplaar van ‘Ingenieurs van de ziel’ zal voor altijd het boek blijven dat hij niet signeerde, en beide boeken zullen mij herinneren aan zijn enthousiaste liefde voor de waarheid en voor de kunst van het weglaten van feiten (en handtekeningen) die overbodig blijken.

Er na van Pé Hawinkels

Fijn gedicht vind ik. Ook al gaat het dan over de dood, en zelfs over het verwelkomen daarvan.

Er na

Als de dood nú was gekomen

had ik hem begroet als een jongere broer,

die Twist and Shout wil horen als ik

de Negende Symfonie van Mahler op heb staan;

en met een glimlach had ik aan de dood

mijn plaats afgestaan, en was ik licht, zo licht

gestorven, och, zoals

het bevroren oppervlak van sneeuw zich breken laat.

De glimlach, die wij op dingen kunnen zien, die nooit

kúnnen lachen: een boeddhabeeld, de maan,

de oostelijke horizon, zo vredig, dat

ik goddank er zelf niets van begrijp.

Pé Hawinkels

Elke drie minuten een nieuwe favoriet

Ik zit – met de ramen dicht, want ‘dit mag absoluut niet lekken’ (en bovendien is het buiten koud) naar de Piet Paaltjens-cd te luisteren. Via een geheime link, want de cd is nog niet officieel uitgebracht. Het is fantastisch. Elke drie minuten of soms iets minder, Paaltjens maakte ook korte gedichten, heb ik een nieuwe favoriet.